Rak jąder i rak piersi u mężczyzn – diagnostyka, samobadanie i rokowania

W poniedziałek 2 XII podczas Kongresu Polska Moc Biznesu – Potok Społeczny 2024 w Warszawie odwiedziłem stoisko wrocławskiej fundacji La vie La vie. Rozmowa z paniami z fundacji zainspirowała mnie do napisania tego tekstu.

Choroby onkologiczne dotykają zarówno mężczyzn, jak i kobiety, choć w nieco innych obszarach. Rak jąder i rak piersi u mężczyzn to stosunkowo rzadkie, ale niezwykle istotne problemy zdrowotne, które wymagają świadomości i odpowiednich działań w zakresie profilaktyki, wczesnej diagnostyki i leczenia. Zrozumienie tych chorób, wiedza na temat metod samobadania i identyfikacji wczesnych objawów mogą istotnie zwiększyć szanse na skuteczne wyleczenie.

Rak jąder jest najczęściej diagnozowanym nowotworem u młodych mężczyzn w wieku od 15 do 35 lat, choć może wystąpić w każdej grupie wiekowej. Charakteryzuje się dużą agresywnością, ale jednocześnie wysoką wrażliwością na leczenie, co sprawia, że szanse na całkowite wyleczenie są bardzo wysokie – w wielu przypadkach przekraczają 95%. Rak piersi u mężczyzn, choć znacznie rzadszy, jest równie groźny i często diagnozowany zbyt późno, co może pogarszać rokowania. Oba te nowotwory mają różne przyczyny, objawy i wymagają specyficznych metod diagnostyki oraz leczenia.

Zrozumienie podstawowych mechanizmów rozwoju raka jąder wymaga spojrzenia na czynniki ryzyka. Jednym z najważniejszych jest wnętrostwo, czyli niezstąpienie jądra do moszny w okresie noworodkowym. U mężczyzn z tym schorzeniem ryzyko rozwoju raka jąder wzrasta nawet kilkukrotnie. Inne czynniki to historia rodzinna nowotworów jądra, wcześniejsze występowanie raka w jednym jądrze oraz pewne zespoły genetyczne, takie jak zespół Klinefeltera. Ważnym czynnikiem jest także uszkodzenie mechaniczne moszny oraz infekcje, które mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego. Pomimo tych czynników rak jąder często występuje u mężczyzn bez widocznych obciążeń genetycznych czy zdrowotnych.

Objawy raka jąder są na ogół dość charakterystyczne, choć często ignorowane przez pacjentów. Najczęściej pierwszym symptomem jest bezbolesne powiększenie jądra lub pojawienie się w nim guzka. Inne objawy to uczucie ciężkości w mosznie, dyskomfort w dolnej części brzucha czy okolicy pachwin, a w bardziej zaawansowanych przypadkach ból i obrzęk jądra. W niektórych przypadkach rak jąder może objawiać się przerzutami, co prowadzi do bólów pleców, duszności, kaszlu czy nawet obrzęku kończyn dolnych w wyniku zajęcia węzłów chłonnych.

Wykonywanie regularnych samobadań jąder jest kluczowym elementem profilaktyki. Najlepszym momentem na badanie jest czas po ciepłym prysznicu lub kąpieli, gdy skóra moszny jest rozluźniona. Badanie należy wykonywać w pozycji stojącej, delikatnie chwytając każde jądro z osobna i obracając je między kciukiem a palcami. Ważne jest zwrócenie uwagi na wszelkie zmiany w konsystencji, pojawienie się guzków, obszarów twardych czy różnicę w wielkości pomiędzy jądrami. W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który zleci dodatkowe badania, takie jak USG jąder czy oznaczenie markerów nowotworowych, takich jak AFP, beta-HCG czy LDH.

Rak piersi u mężczyzn jest znacznie rzadszy niż rak jąder, ale równie istotny. Stanowi około 1% wszystkich przypadków raka piersi i występuje głównie u mężczyzn po 60. roku życia, choć nie jest wykluczony w młodszych grupach wiekowych. Przyczyny raka piersi u mężczyzn są wieloczynnikowe i obejmują mutacje genetyczne, takie jak mutacje w genie BRCA2, podwyższony poziom estrogenów, otyłość, nadużywanie alkoholu oraz czynniki środowiskowe. Ryzyko wzrasta także u mężczyzn z ginekomastią, czyli nadmiernym rozrostem tkanki gruczołowej piersi, oraz w przypadku wcześniejszego narażenia na promieniowanie.

Objawy raka piersi u mężczyzn są na ogół podobne do tych obserwowanych u kobiet, choć często mniej zauważalne. Najczęściej pojawia się bezbolesny guzek w okolicy sutka, zmiana kształtu lub struktury piersi, wciągnięcie skóry lub brodawki sutkowej, wydzielina z brodawki, a także powiększenie węzłów chłonnych w okolicy pachy. Niestety, z uwagi na niski poziom świadomości, mężczyźni często zgłaszają się do lekarza dopiero w zaawansowanym stadium choroby.

Samobadanie piersi u mężczyzn, choć rzadko praktykowane, może być skutecznym narzędziem w wykrywaniu raka. Badanie należy wykonywać w pozycji stojącej lub leżącej, delikatnie uciskając tkankę piersiową i okolicę sutka w poszukiwaniu guzków lub innych nieprawidłowości. Szczególną uwagę należy zwrócić na zmiany w kształcie piersi, wyglądzie skóry czy obecność wydzieliny. W przypadku wykrycia niepokojących zmian należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania obrazowe, takie jak mammografia lub ultrasonografia, oraz biopsję w celu potwierdzenia diagnozy.

Leczenie raka jąder i raka piersi u mężczyzn różni się w zależności od stopnia zaawansowania choroby, rodzaju histologicznego nowotworu oraz obecności przerzutów. W przypadku raka jąder podstawową metodą leczenia jest orchidektomia, czyli chirurgiczne usunięcie zajętego jądra, połączona z chemioterapią lub radioterapią w zależności od stadium choroby. Rak jąder jest jednym z najlepiej rokujących nowotworów, a dzięki nowoczesnym terapiom ponad 95% pacjentów w pierwszym stadium choroby zostaje całkowicie wyleczonych. Nawet w przypadkach zaawansowanych, przy obecności przerzutów, agresywne leczenie pozwala osiągnąć bardzo dobre wyniki.

Rak piersi u mężczyzn wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego, które obejmuje leczenie chirurgiczne, radioterapię, chemioterapię oraz terapię hormonalną. Podstawową metodą leczenia jest mastektomia, czyli usunięcie piersi wraz z węzłami chłonnymi. W przypadku nowotworów hormonozależnych stosuje się leki blokujące działanie estrogenów, takie jak tamoksyfen. Rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby w momencie rozpoznania, ale dzięki wczesnemu wykryciu i nowoczesnym terapiom wielu pacjentów ma szansę na pełne wyleczenie.

W kontekście profilaktyki istotne jest promowanie zdrowego stylu życia, regularnych badań kontrolnych oraz świadomości na temat objawów i metod samobadania. Unikanie czynników ryzyka, takich jak otyłość, nadmierne spożycie alkoholu czy palenie tytoniu, może istotnie zmniejszyć ryzyko zachorowania. Ważne jest również edukowanie społeczeństwa, aby przełamywać tabu związane z nowotworami u mężczyzn i zachęcać do podejmowania odpowiednich działań profilaktycznych.

Rak jąder i rak piersi u mężczyzn to choroby, które mimo swojej rzadkości wymagają dużej uwagi. Regularne samobadanie, znajomość czynników ryzyka i wczesne zgłaszanie się do lekarza w przypadku niepokojących objawów mogą uratować życie. Dzięki postępom w medycynie rokowania w obu przypadkach są bardzo dobre, o ile choroby zostaną wykryte odpowiednio wcześnie. Dlatego kluczowe jest, aby każdy mężczyzna pamiętał o profilaktyce i dbał o swoje zdrowie z pełną świadomością.